336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt

History
Education
News

Eerste Kamer
Binnenhof
EUROPEES PARLEMENT
EUROPESE UNIE
Regering
Den Haag
Tweede Kamer
Politieke partij
Politiek

Wat gebeurt er voor en achter de schermen in de politiek? In de podcast Betrouwbare Bronnen praat Jaap Jansen met politieke hoofdrolspelers en hooggekwalificeerde deskundigen. Betrouwbare Bronnen koppelt Nederlandse politiek en beleid aan Europese en internationale ontwikkelingen.

De host van de podcast is Jaap Jansen, een politieke journalist die al zo’n dertig jaar op het Binnenhof werkt. In veel afleveringen koppelt historicus Pieter Gerrit Kroeger met diepgravende betogen en smeuïge anekdotes politieke geschiedenis aan de actualiteit van nu.

Nieuwe afleveringen van Betrouwbare Bronnen verschijnen doorgaans op dinsdag en vrijdag.

Reacties zijn welkom via Twitter @jaapjansen @pgkroeger en via betrouwbarebronnen@dagennacht.nl

Betrouwbare Bronnen heeft ook een website met actuele informatie.

Wilt u informatie over de mogelijkheid om te adverteren of te sponsoren, stuur dan een mailtje aan: adverteren@dagennacht.nl en we nemen zo snel mogelijk contact met u op!

'Homelands' noemt Timothy Garton Ash zijn zeer persoonlijke boek over 50 jaar leven, denken en praten met iedereen die ertoe doet in Europa. Het verschijnt meteen ook in het Nederlands als Europa, een persoonlijke geschiedenis. De eminente Britse historicus van Oxford en Stanford sprak over dat boek en de diepe lagen en vele verrassende ontmoetingen en verhalen daarin met Jaap Jansen en PG Kroeger.

***

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier

***

Vader John Garton Ash stormde op D Day het Normandische strand op en speelde na de capitulatie van het Derde Rijk cricket in het door zijn eenheid veroverde dorpje Westen in Noord-Duitsland. Zoon Timothy moest onlangs bij het geven van een lezing in de Oekraïense stad Lviv plots de schuilkelder in. Het boek vertelt het verhaal, de belevenissen en inzichten die hij in de voorbije decennia meer en meer ging krijgen. En het is of we met hem door tal van eerdere edities van Betrouwbare Bronnen wandelen. Over De val van de Muur, Václav Havel, de Balten, de retorica van Volodymyr Zelensky, Vladimir Poetins tsarendromen, Helmut Kohl en zijn Saumagen, de heimelijke Gaullist Mitterrand, de Brexit en de ‘bregrets’ daarover en over Margaret Thatchers 'handbagging'.

Timothy Garton Ash ziet hoe Europa tussen 1945 en 1989 zichzelf moest heruitvinden, terwijl een grote meerderheid van Europeanen in dictatoriale regimes leefde. Met de val van de Muur brak een nieuw tijdperk aan waarin een heel nieuw Europa zichzelf opnieuw moest uitvinden. En met de inval van Rusland in Oekraïne ziet hij een nieuwe tijd aanbreken. Een periode waarin dat onvolmaakte continent, toch vrijer en sterker dan ooit, zichzelf opnieuw moet definiëren. "We weten nog lang niet waar dit heen gaat, maar ik durf nu wel degelijk een gevoel van optimisme te delen."

De ontdekkingstocht van de Britse historicus begon als student in het West-Berlijn van de Koude Oorlog. Hij raakte verslingerd aan het oude, bijna vergeten 'Mittel Europa' dat juist in die jaren nieuw leven kreeg in verzet tegen de tirannie. In Berlijn, Praag, Warschau en het gruwelijk onderdrukte Roemenië kreeg hij vrienden waarmee hij sprak over hun dromen en idealen. Hij was in Gdansk op Walesa's scheepswerf, hij zocht Václav Havel stiekem op in zijn boerengehucht en leerde hun leuze 'Liberté, Fraternité, Normalité!' kennen. Een normaal land, een gewone samenleving als die van Nederlanders, Belgen en Britten, dát werd de droom.

Toen de Muur viel, werd alles anders. Maar het intense gesprek met Havel, Kohl en Bronisław Geremek ging voort. En met zijn veelbelovende student - die George Soros voor hem financierde - Viktor Orbán. "Nee, dat is geen succes van mij als leermeester...", zegt Garton Ash vol zelfspot.

Hij werd gecommandeerd naar Chequers, het buitenhuis van Margaret Thatcher. Hun gesprek over de de Duitse 'Wiedervereinigung' schreef geschiedenis. Dat geldt ook – en nu, 30 jaar later, dringt dat pas tot hem door - voor de rede van Kohl op zijn uitnodiging in Oxford hield. Het bleek de 'blauwdruk' van Kanzler en Jacques Delors voor de decennia daarna. Zo'n visie is nu weer heel erg nodig, zegt Garton Ash. Maar van wie moet die komen?

Ook president George W Bush worstelde met toekomstvragen. "Moeten wij Amerikanen wel willen dat die EU een succes wordt? En moeten we de NAVO verder uitbreiden?", vroeg hij aan Garton Ash. Vlak daarna werden hij en Amerika zeker tien jaar afgeleid door '9/11', Afghanistan en Irak. Vooral China profiteerde daarvan.

En nog iemand. Vladimir Poetin. Die ontmoeten we in dit gesprek in 1994 als onbekend gemeenteambtenaar in St. Petersburg. Diens toen al onversneden Russisch Imperiale dromen en frustraties leerden we na 2007 pas goed leren kennen. Te lang heeft Europa daarbij een appeasement-politiek gevoerd, is de bittere conclusie. Nu zullen we Zelensky – in wie Garton Ash overeenkomsten ziet met Havel - moeten helpen te winnen, stelt hij. Alleen zo kan ook in en met Rusland een nieuw begin mogelijk worden.

En voor een democratisch Rusland moet uiteindelijk plaats zijn in de NAVO, zegt hij. En het Verenigd Koninkrijk komt terug in de Europese Unie, over een jaar of tien.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Vrienden van de show kunnen meedingen naar een van de vijf exemplaren van het boek van Timothy Garton Ash, beschikbaar gesteld door uitgeverij De Geus. Als vriend krijg je daarover bericht.

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Dat zou helemaal mooi zijn! Stuur voor informatie een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl